ความรู้เบื้องต้นระบบขับถ่ายปัสสาวะ

ระบบขับถ่ายปัสสาวะ(Urinary System)

การขับถ่ายของเสียทางไต

จากระบบการหมุนเวียนโลหิต เลือดทั้งหมดในร่างกายจะต้องหมุนเวียนผ่านไต โดยนำสารทั้งที่ยังมีประโยชน์และสารที่ไม่มีประโยชน์แล้วมาที่ไต ของเสียจะถูกไตกำจัดออกมาในรูปปัสสาวะ

การกรองของเสียให้เกิดเป็นปัสสาวะที่เราขับถ่ายออกมาจะกรองที่กรวยไต ซึ่งที่กรวยไตจะมีการดูดกลับของน้ำ เกลือ สารโมเลกุลใหญ่ต่างๆ ทำให้ไม่พบสารโมเลกุลใหญ่ในปัสสาวะ ซึ่งมีวิธีการกรองดังนี้

องค์ประกอบต่างๆของกรวยไต

 

 

ไต Kidney

รูปเหมือนถั่วแดง อยู่ผนังด้านในของด้านหลังช่องท้อง มีอยู่ 1 คู่ ซ้ายและขวา ยาวประมาณ 5 นิ้ว กว้าง 3 นิ้ว และหนา 2 นิ้ว เหนือไตขึ้นไปจะเป็นไขกระดูกสันหลังตอนนอก ชิ้นที่ 11 หรือ 12 ไตข้างจะอยู่ต่ำกว่าไตข้างซ้าย เนื่องจากข้างขวามีตับเบียดลงมาเมื่อผ่าไตออกเป็น 2 ซีก ตามยาวจะเห็นเนื้อไตตรงกลางเว้าเข้ามามากเกินเป็นแอ่งบริเวณนี้เรียนกว่า ขั้วไต Hilum ซึ่งเป็นทางเข้าของเส้นประสาทและหลอดเลือดแดงและกลายเป็นทางออกของหลอกเลือดดำกับท่อไต ureter ซึ่งทอดยาวไปไปติดต่อกับกระเพาะปัสสาวะ urinyry biadder ไตถูกหุ้มด้วยเยื่อเกี่ยวพันเหนียว ที่ขั้วไต ท่อไตจะบานออกเป็นกรวยไต อันเกิดจากการรวมตัวของเคลิกซ์ ทั้งหลายเคลิกซ์นี้เป็นทีรองน้ำปัสสาวะซึ่งไหลมารวมท่อรวม มาเทลงเคริกซ์

 เนื้อไตแบ่งออกเป็น 2 ชั้น คือ

     ก. เนื้อไตชั้นนอก Cortex หรือเปลือกไต มีน้ำตาลปนแดง เป็นส่วนประกอบด้วยรีนาล คอร์พัาเซิล

และท่อเล็กๆ สำหรับน้ำปัสสาวะ เนื้อไตตอนนี้บางส่วนจะแทรกเข้าไประหว่างปิรามิด ซึ้งอยู่ในเนื้อชั้นไน เราเรียกส่วนที่ยื่นเข้าไปในนี้เรียกว่า รีนาล คอลลัมน์ พวกนี้จะอยู่ช่วยห่อหุ้มเส้นโลหิตที่อยู่บริเวณนี้ด้วย

     ข. เนื้อไตชั้นใน Medulla เป็นเนื้อของไตที่อยู่ข้างใน ประกอบด้วยรีนาลบ ปิรามิด มีลักษณะรูปเป็นสามเหลี่ยมประมาณ 8-18 อัน ที่ฐานของปิราลมิดจะหั้นไปทางด้านเนื้อ ไตด้านนอก ส่วนปลายของปิราลมิลมีลัษณะกลมๆ ยื่นเข้าไปในกรวยไต ปลายแหลมที่ยื่นอันนี้เรียนกว่า แพบพิลลา Papallar จะมีรุเล็กๆ อันเป็นทางที่น้ำปัสสาวะจะไหลผ่านออกจากไตไปสู่กรวยไต

    ท่อไต เป็นท่อที่น้ำปัสสาวะจากไตไปสู่กระเพาะปัสสาวะ มีอยู่ 2 ท่อ ตั้งต้นจากกรวยไตทอดลงไปข้างล่างท่อไตแต่ล่ะข้าง ยาวประมาณ 10-20 นิ้ว กว้าง1/2 นิ้ว

ผนังของท่อ ไต แบ่งออกเป็น 3 ชั้น คือ

1.ชั้นนอกเป็นเนื้อเยื่อเส้นใย มีหลอดโลหิตประสาทมาหล่อเลัี้ยง

2. ชั้นกลาง ประกอบด้วยกล้ามเนื้อเรียบ

3. ชั้นใน บุด้วยเยื้อเมือก เป็นเยื่อเมือกหล่อลื่น

กระเพาะปัสสาวะ Urinary bidder

เป็นอวัยวะที่ประกอบด้วยกล้ามเนื้อเรียบ ยืดหดได้ ตั้งอยู่ในอุ้งเชิงกราน Pelvic cavity มีรูปร่างขนาดและอยู่ในตำแหน่งต่างๆ กัน สุดแล้วแต่เพศและวัย หรือเวลากระเพาะปัสสาวะเต็ม หรือว่าง ในเด็กกระเพาะปัสสาวะจะมีรูปร่างเหมือนกรวย และยื่นออกมาเหนือเชิงกราน กระเพาะปัสสาวะมีผนังหนาแบ่งออกเป็น 4ชั้น คือ

1. ชั้นแรก เป็นชั้นนอกสุด มีเยื่อ เปอริโตเนียม Peritoneumหุ้มอยู่

2. ชั้นที่สองเป็นกล้ามเนื้อเป็นชั้นที่หนาที่สุดมีกล้ามเนื้อ 3 ชั้น ชั้นที่ 1 และชั้นที่ 3เป็นเซลของกล้ามเนื้อเรรียงตัวตามยาว ส่วนชั้นกลางเซลวางตัวตามขวาง

3. ชั้นที่สามเป็นพวก Subumucous coat

4. ชั้นที่สี่ เป็นชั้นเยื่อเมือกและอยู่เรียงเป็นรอยย่น ๆ ในเวลากระเพาะปัสสาวะว่าง

ท่อปัสสาวะ

เป็นท่อนำน้ำปัสสาวะจากกระเพาะปัสสาวะไปสู่ภายนอกในชาย ท่อปัสสาวะยาว ๒๐ เซนติเมตร นำน้ำปัสสาวะจากกระเพาะปัสสาวะไปสู่ภายนอกที่ปลายลึงค์ ท่อปัสสาวะในชายยังเป็นทางผ่านของน้ำอสุจิด้วย ท่อปัสสาวะในชายคดเคี้ยว คล้ายตัวเอส (S) และแบ่งได้เป็น ๓ ส่วนคือ

1.ส่วนที่หนึ่ง ยาวประมาณ ๒.๕ เซนติเมตร จากมุมล่างสุดของกระเพาะปัสสาวะทอดลงล่างในแนวดิ่ง ผ่านกลางต่อมลูกหมาก จึงเรียกว่า ส่วนในต่อมลูกหมาก (prostatic part)เพราะท่อปัสสาวะส่วนนี้มีต่อมลูกหมากล้อมรอบส่วนนี้ และมีท่อจากต่อมลูกหมากจำนวนมากมาเปิดสู่ท่อปัสสาวะส่วนนี้ และยังมีท่อฉีดอสุจิซึ่งเป็นท่อร่วมของเซมินัลเวสิเคิล และ
ท่ออสุจิมาเปิดสู่ท่อปัสสาวะส่วนนี้ด้วย

2.ส่วนที่สอง เป็นส่วนสั้นที่สุด มีกล้ามเนื้อลายเป็นหูรูดอยู่ล้อมรอบ เรียกว่า ส่วนบาง (membrarous part)อยู่ต่ำกว่าข้อต่อหัวเหน่าประมาณ ๒.๕ เซนติเมตร ไปสู่กระเปาะของลึงค์ (bulb of penis)

3.ส่วนที่สาม ยาวที่สุดและคดเคี้ยว อยู่ในเนื้อเยื่อที่แข็งตัวได้ ส่วนคอร์ปัสสปอนยิโอซุม (corpus spongiosum)เรียกว่า ส่วนฟองน้ำหรือส่วนในลึงค์ (spongy part) ผ่านส่วนกระเปาะ (bulb) ส่วนลำ (body)และส่วนหัว (glans)ของลึงค์แล้วเปิดสู่ภายนอกที่ปลายลึงค์

 

กระเพาะปัสสาวะ Urinary bidder

เป็นอวัยวะที่ประกอบด้วยกล้ามเนื้อเรียบ ยืดหดได้ ตั้งอยู่ในอุ้งเชิงกราน Pelvic cavity มีรูปร่างขนาดและอยู่ในตำแหน่งต่างๆ กัน สุดแล้วแต่เพศและวัย หรือเวลากระเพาะปัสสาวะเต็ม หรือว่าง ในเด็กกระเพาะปัสสาวะจะมีรูปร่างเหมือนกรวย และยื่นออกมาเหนือเชิงกราน กระเพาะปัสสาวะมีผนังหนาแบ่งออกเป็น 4ชั้น คือ

1. ชั้นแรก เป็นชั้นนอกสุด มีเยื่อ เปอริโตเนียม Peritoneumหุ้มอยู่

2. ชั้นที่สองเป็นกล้ามเนื้อเป็นชั้นที่หนาที่สุดมีกล้ามเนื้อ 3 ชั้น ชั้นที่ 1 และชั้นที่ 3เป็นเซลของกล้ามเนื้อเรรียงตัวตามยาว ส่วนชั้นกลางเซลวางตัวตามขวาง

3. ชั้นที่สามเป็นพวก Subumucous coat

4. ชั้นที่สี่ เป็นชั้นเยื่อเมือกและอยู่เรียงเป็นรอยย่น ๆ ในเวลากระเพาะปัสสาวะว่าง